Nâng cấp RAM là gì? Hướng dẫn chi tiết các cách nâng cấp RAM cho máy tính hiệu quả

Máy tính của bạn chạy chậm, phản hồi kém dù chỉ mở vài ứng dụng cơ bản? Nguyên nhân có thể đến từ việc RAM không đủ dung lượng để đáp ứng nhu cầu sử dụng. Nâng cấp RAM là giải pháp hiệu quả giúp cải thiện tốc độ, tăng khả năng đa nhiệm và tối ưu hiệu suất hệ thống. Trong bài viết này, Nguyễn Công PC sẽ hướng dẫn chi tiết cách kiểm tra, lựa chọn và nâng cấp RAM cho máy tính đúng chuẩn, an toàn và tiết kiệm chi phí.

Nâng cấp RAM là gì?

Nâng cấp RAM là quá trình tăng thêm dung lượng (GB) hoặc tốc độ (MHz) của bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên (RAM) trên máy tính của bạn (cả máy tính để bàn và laptop).

Đây là một trong những cách nâng cấp hiệu quả nhất để cải thiện hiệu suất tổng thể, đặc biệt là khả năng đa nhiệm (chạy nhiều ứng dụng cùng lúc) và tốc độ xử lý trong các tác vụ nặng như chơi game, chỉnh sửa video, hoặc thiết kế 3D. Khi máy tính không đủ RAM, nó phải sử dụng ổ cứng (gọi là "virtual memory"), vốn chậm hơn rất nhiều, gây ra hiện tượng giật, lag.

Các cách nâng cấp RAM chi tiết

Nâng cấp RAM chủ yếu áp dụng cho máy tính để bàn (desktop PC) và laptop. Tuy nhiên, không phải thiết bị nào cũng hỗ trợ: một số laptop cao cấp (như MacBook mới hoặc ultrabook) có RAM hàn chết vào mainboard, không thể nâng cấp.

Giai đoạn 1: Kiểm tra và Chuẩn bị (Quan trọng nhất)

Trước khi mua RAM, bạn bắt buộc phải xác định đúng loại RAM mà máy tính của bạn hỗ trợ.

1. Kiểm tra RAM hiện tại và hệ thống

Bạn cần biết 4 thông tin chính:

• Loại RAM (Type): Phổ biến nhất hiện nay là DDR4 và DDR5. Các máy cũ hơn có thể dùng DDR3. (Ví dụ: Laptop thường dùng SO-DIMM, PC dùng DIMM).

• Dung lượng (Size): Bạn đang có bao nhiêu GB RAM?

• Tốc độ (Speed/Bus): RAM của bạn đang chạy ở tốc độ bao nhiêu MHz (ví dụ: 3200MHz, 6000MHz)?

• Số khe cắm (Slots): Máy bạn có bao nhiêu khe cắm RAM, và bao nhiêu khe đang được sử dụng?

Cách kiểm tra nhanh trên Windows

• Mở Task Manager (Ctrl + Shift + Esc).
• Chuyển qua tab Performance (Hiệu suất).
• Chọn mục Memory (Bộ nhớ).
• Tại đây bạn sẽ thấy tổng dung lượng (góc trên bên phải), tốc độ (Speed), và số khe cắm đã sử dụng (Slots used).

Để biết chi tiết loại RAM (DDR4/DDR5): Cách tốt nhất là dùng phần mềm miễn phí như CPU-Z.

• Mở CPU-Z, qua tab Memory để xem loại (Type) và dung lượng (Size).

• Qua tab SPD (Serial Presence Detect) để xem thông số chi tiết của từng thanh RAM đang cắm, bao gồm nhà sản xuất và tốc độ chính xác.

2. Kiểm tra khả năng hỗ trợ của Mainboard/Laptop

Biết RAM hiện tại là chưa đủ, bạn cần biết máy của bạn hỗ trợ tối đa bao nhiêu.

• Đối với Laptop: Tìm kiếm tên model laptop của bạn trên website của nhà sản xuất (ví dụ: "Dell XPS 15 9530 max RAM").

• Đối với PC: Xác định model bo mạch chủ (Mainboard) của bạn (dùng CPU-Z, tab Mainboard). Lên website của nhà sản xuất mainboard (Asus, Gigabyte, MSI...) để xem thông số kỹ thuật (Specifications).

Bạn cần tìm thông tin:

• Loại RAM hỗ trợ: (Ví dụ: DDR5).

• Tốc độ tối đa hỗ trợ: (Ví dụ: 5600MHz).

• Dung lượng tối đa: (Ví dụ: 128GB).

• Số khe cắm: (Ví dụ: 4 khe).

3. Quyết định và Mua RAM

Thêm RAM (Nếu còn khe cắm trống): Đây là lựa chọn phổ biến. Bạn nên mua một thanh RAM giống hệt thanh RAM cũ (cùng dung lượng, cùng tốc độ, cùng loại) để đảm bảo tính tương thích và kích hoạt chế độ Dual-Channel (tăng hiệu suất).

Thay thế toàn bộ: Nếu tất cả các khe đã đầy, hoặc bạn muốn nâng cấp lên tốc độ cao hơn, bạn phải tháo bỏ RAM cũ và mua một "kit" RAM mới (thường gồm 2 hoặc 4 thanh giống hệt nhau).

Lưu ý khi mua:

• PC (Desktop): Mua RAM loại DIMM.

• Laptop: Mua RAM loại SO-DIMM.

• DDR3, DDR4, DDR5 không tương thích vật lý với nhau (chân cắm khác nhau). Mua sai loại sẽ không thể lắp được.

Giai đoạn 2: Hướng dẫn Lắp đặt

Trước khi bắt đầu: Tắt hoàn toàn máy tính, rút dây nguồn (PC) hoặc rút sạc (Laptop). Làm việc trên bề mặt sạch, không tĩnh điện. Xả tĩnh điện cho cơ thể bằng cách chạm vào một vật kim loại (như vỏ case PC) trước khi chạm vào linh kiện.

Cách 1: Nâng cấp RAM cho PC (Máy tính để bàn)

 Mở nắp case: Tháo ốc vít và trượt nắp hông (thường là bên trái) của thùng máy ra.

Xác định vị trí RAM: Tìm các khe cắm RAM dài trên bo mạch chủ (mainboard), thường nằm gần khu vực CPU.

Mở chốt gài: Ở hai đầu mỗi khe cắm RAM sẽ có lẫy gài. Nhấn hai lẫy này xuống để mở khóa khe cắm.

Tháo RAM cũ (nếu thay thế): Sau khi mở lẫy, thanh RAM cũ sẽ tự động trồi nhẹ lên. Nhẹ nhàng rút thẳng thanh RAM ra.

Lắp RAM mới:

• Căn chỉnh rãnh: Nhìn vào chân cắm của thanh RAM, bạn sẽ thấy một rãnh khuyết (notch). Rãnh này phải khớp chính xác với cái gờ (key) trong khe cắm trên mainboard.
• Nhấn xuống: Đặt thanh RAM vào khe, căn đúng rãnh. Dùng hai ngón tay cái nhấn đều và dứt khoát ở cả hai đầu thanh RAM.
• Khóa chốt: Khi RAM vào đúng vị trí, hai lẫy gài ở hai bên sẽ tự động bật lên và khóa chặt thanh RAM, thường phát ra tiếng "tách".

Đóng máy: Lắp lại nắp hông và cắm lại dây nguồn.

Cách 2: Nâng cấp RAM cho Laptop

Tháo nắp đáy: Lật laptop lại. Tùy model, bạn có thể chỉ cần tháo một nắp nhỏ (che RAM và ổ cứng) hoặc phải tháo toàn bộ nắp đáy của máy.

Ngắt kết nối pin (Rất quan trọng): Nếu pin có thể tháo rời, hãy tháo pin ra. Nếu pin nằm bên trong, sau khi mở nắp, hãy nhẹ nhàng rút cáp kết nối pin ra khỏi bo mạch chủ trước khi làm bất cứ điều gì khác.

Xác định vị trí RAM: Khe cắm RAM laptop (SO-DIMM) thường được che bởi một tấm chắn kim loại hoặc nằm lộ thiên.

Tháo RAM cũ (nếu thay thế):

• Ở hai bên thanh RAM, có hai lẫy kim loại đang kẹp giữ nó.
• Dùng hai ngón tay gạt nhẹ hai lẫy này ra hai bên cùng một lúc.
• Thanh RAM sẽ tự động bật nghiêng lên một góc (khoảng 30-45 độ).
• Rút thanh RAM cũ ra khỏi khe cắm theo góc nghiêng đó.

Lắp RAM mới:

• Cắm vào: Cầm thanh RAM mới, căn chỉnh rãnh khuyết cho khớp với khe cắm.
• Đẩy thanh RAM vào khe cắm theo góc nghiêng (giống như lúc tháo ra). Đảm bảo chân cắm vào sâu và chắc chắn.
• Nhấn xuống: Dùng ngón tay nhấn nhẹ thanh RAM xuống cho đến khi nó nằm phẳng song song với bo mạch chủ. Hai lẫy kim loại ở hai bên sẽ tự động kẹp vào và giữ chặt thanh RAM (nghe tiếng "tách").

Hoàn tất: Kết nối lại cáp pin, lắp lại nắp đáy và vặn ốc vít.

Giai đoạn 3: Kiểm tra sau khi nâng cấp

Sau khi lắp xong và khởi động lại máy, bạn cần xác nhận xem máy đã nhận RAM mới chưa.

Khởi động máy: Nếu máy khởi động bình thường vào Windows là một dấu hiệu tốt. (Một số máy có thể tự khởi động lại vài lần để "học" RAM mới).

Kiểm tra trong Windows: Mở lại Task Manager > Performance > Memory. Kiểm tra xem tổng dung lượng (Total) và tốc độ (Speed) đã hiển thị đúng con số bạn vừa nâng cấp chưa.

Kiểm tra trong BIOS (Nâng cao):

• Khởi động lại máy và nhấn phím F2, DEL, F10 (tùy hãng) để vào BIOS/UEFI.
• Trong BIOS, tìm mục System Information hoặc Memory. Xác nhận máy đã nhận đủ dung lượng.
• Kích hoạt XMP/EXPO: Nếu bạn mua RAM có tốc độ cao (ví dụ: DDR5 6000MHz), nó sẽ không tự chạy ở tốc độ đó mà chỉ chạy ở tốc độ cơ bản (ví dụ 4800MHz). Bạn phải vào BIOS, tìm mục XMP (cho Intel) hoặc EXPO (cho AMD) và Enable (Bật) nó lên để RAM chạy đúng tốc độ nhà sản xuất công bố.

Lưu ý quan trọng

• Dual-Channel: Để hiệu suất tốt nhất, hãy chạy RAM theo cặp (2 thanh hoặc 4 thanh) giống hệt nhau. Điều này cho phép RAM chạy ở chế độ Dual-Channel (kênh đôi), tăng gấp đôi băng thông bộ nhớ.

• Trộn RAM (Mixing RAM): Hạn chế tối đa việc cắm các thanh RAM khác nhau (khác dung lượng, khác tốc độ, khác hãng). Nếu bắt buộc phải làm vậy, hệ thống sẽ luôn chạy ở tốc độ của thanh RAM chậm nhất.

• Chẩn đoán lỗi: Nếu máy không khởi động, kêu bíp, hoặc gặp "màn hình xanh", khả năng cao là RAM bị lỏng hoặc không tương thích. Hãy tháo ra và lắp lại cẩn thận, đảm bảo RAM đã vào hết khe cắm.

Xem thêm: Ram là gì? Ram đóng vai trò gì trong máy tính?